Giới thiệu
Nuốt dị vật rất thường xảy ra và hầu hết chúng đều đi qua ống tiêu hóa một cách thông suốt và không gây ra biến chứng gì. Một số trường hợp gây thủng ruột dẫn đến đau bụng cấp tính và cần phải được phải được phẫu thuật cấp cứu. Dị vật như răng giả, xương cá, xương gà, và tăm xỉa răng là thường gây ra thủng ống tiêu hóa nhất.
Ca lâm sàng
Chúng tôi trình bày một trường hợp đau bụng cấp, thủng hồi tràng do nuốt phải xương gà.
Bệnh nhân nam 50 tuổi, nhập viện vì đau bụng, buồn nôn và nôn ói. Các triệu chứng bắt đầu khởi phát từ 2 ngày trước nhập viện. Bệnh nhân có tiền căn hút thuốc, nhưng không uống rượu. Chiều cao của bệnh nhân là 170 cm và nặng 120 kg. Sinh hiệu: Huyết áp 120/80 mmHg, Mạch 90 lần/phút, Nhịp thở 19 lần/phút, Thân nhiệt 38.5oC. Bệnh nhân đã từng được mổ viêm tĩnh mạch huyết khối ở cánh tay phải 1 năm trước.
Khám lâm sàng thấy da niêm tái nhợt, bụng chướng và đề kháng khắp bụng, phản ứng dội dương tính ở ¼ bụng dưới phải.
Các xét nghiệm labo phát hiện: Số lượng bạch cầu 12.6 K/uL; BUN 8.6 mmol/L; Creatinine huyết thanh 126 mol/L; Đường huyết 11.6 mmol/L; Na 141 mmol/L; K 4.0 mmol/L; Ca++ 1.08 mmol/L; Tổng phân tích nước tiểu: nhiều dịch nhầy, 4-6 bạch cầu, một vài tế bào biểu mô. Phim Xquang bụng đứng thấy có tắc ruột cơ học. Siêu âm bụng cũng phát hiện thấy tắc ruột cơ học, ruột non giãn và có dịch tự do trong khoang phúc mạc.
Phẫu thuật mở bụng thám sát được thực hiện ngay sau đó. Khi vào khoang bụng phát hiện nhiều giả mạc và các quai ruột non dính lại với nhau; và ở đoạn ruột non cách van hồi manh tràng khoảng 40 cm có một mảnh xương gà đâm thủng hồi tràng ở bờ mạc treo. Thành hồi tràng tại đây dày phù nề. Các phẫu thuật viên quyết định xử trí bằng cách gỡ dính và cắt hồi tràng đoạn cuối bị thủng và mở hồi tràng ra da. Hậu phẫu bệnh nhân ổn. Dịch ổ bụng khi đem cấy thì phân lập được Clebsiela spp và bệnh nhân được chỉ định kháng sinh đặc hiệu. 4 tháng sau, bệnh nhân được tái lập lại sự lưu thông của ống tiêu hóa và xuất viện vào ngày hậu phẫu thứ 10 với nhu động ruột bình thường.
Mảnh xương gà đâm thủng hồi tràng
Hồi cứu lại, sau lần phẫu thuật đầu tiên, bệnh nhân thừa nhận rằng là đã ăn và nuốt nhanh vài miếng thịt gà mà không nhai, không may là đã nuốt phải xương gà.
Bàn luận
Dị vật khi bị nuốt vào thì hầu hết đều đi qua ống tiêu hóa mà không gây ra hậu quả gì. Dị vật thường gặp nhất là răng giả, xương cá, xương gà, tăm xỉa răng. Chỉ vài phần trăm rất nhỏ gây thủng ống tiêu hóa, có thể xảy ra ở bất cứ đoạn nào từ miệng đến hậu môn.
Thủng ruột non do dị vật thì hiếm khi được chẩn đoán trước mổ vì các triệu chứng lâm sàng thường không đặc hiệu và rất giống các tình trạng bệnh lý ngoại khoa khác, như viêm ruột thừa và viêm túi thừa manh tràng. Nguy cơ cao gây thủng xảy ra ở những bệnh nhân có răng giả hay gắn các thiết bị chỉnh hình răng, có bệnh lý ruột trước đó, hay những bệnh nhân nghiện rượu và bị tâm thần.
Nguy cơ gây thủng cũng phụ thuộc vào chiều dài và độ cứng của dị vật.
Ăn quá nhiều, ăn vội, hoặc ăn ngấu nghiến có thể là những yếu tố khởi phát của nuốt xương gà. Thời gian trung bình từ lúc nuốt cho đến lúc gây thủng là 10.4 ngày. Hầu hết vị trí thủng là ở những chỗ hẹp và gập góc của ống tiêu hóa. Thường gặp nhất là hồi tràng đoạn cuối, manh tràng, và đại tràng trái.
Biểu hiện lâm sàng bao gồm viêm phúc mạc, hình thành ổ áp-xe trong khoang bụng, áp xe vùng chậu và bìu, dò ruột non – bàng quang, tắc ruột, và xuất huyết. Chẩn đoán trước mổ phổ biến nhất là đau bụng cấp chưa rõ nguyên nhân. Bệnh nhân của chúng tôi một biểu hiện lâm sàng của một trường hợp đau bụng cấp nghi ngờ là viêm ruột thừa vỡ mủ.
Chẩn đoán xác định trong lúc phẫu thuật là hơn 90% các trường hợp. Tất cả các trường hợp đều có nhiễm trùng trong khoang bụng và 66.7% có viêm phúc mạc lan tỏa.
Mặc dù các phát hiện về hình ảnh học có thể không đặc hiệu, hơi tự do trong khoang bụng, tắc ruột cơ học kết hợp với dấu hiệu lâm sàng của viêm phúc mạc có thể gợi ý chẩn đoán.
Khi mở bụng thám sát, chúng tôi phát hiện trong khoang bụng có giả mạc và các quai ruột dính lại với nhau. Một dị vật cứng đã đâm thủng đoạn hồi tràng cuối bị viêm. Sau đó, mảnh xương gà được gỡ bỏ. Chúng tôi quyết định cắt đoạn hồi tràng đoạn cuối và mở hồi tràng ra da, và 4 tháng sau chúng tôi tái lập lại lưu thông của ống tiêu hóa. Điều trị hậu phẫu đều có đáp ứng tốt.
Mảnh xương gà sau khi gỡ bỏ
Phần cơ trơn bị phá vỡ được thay thế bởi mô hạt
Kết luận
Thủng ruột do xương gà là rất hiếm và thường xảy ra ở đại tràng trái hoặc hồi tràng đoạn cuối. Thông tin về tiền căn nuốt và phát hiện xương gà trước mổ nên được quan tâm xem xét để đưa vào chẩn đoán phân biệt những trường hợp đau bụng cấp.
Phan Huỳnh Tiến Đạt
(Y2009B – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch)
Tài liệu dịch: “Acute abdomen caused by ingested chicken wishbone: a case report”. Faton T Hoxha, Shemsedin I Hashani, Driton S Komoni, Lumturije H Gashi-Luci, Fisnik I Kurshumliu, Medita SH Hashimi and Avdyl S Krasniqi. (PubMed)
